چند روایت از اثرات معنوی و مادی مجالس روضه خوانی در  خانواد‌ه‌ها

تکتم جاوید | شهرآرانیوز؛ این روز‌ها که شهر، مساجد، حسینیه‌ها و تکیه‌های عزاداری میزبان جمعیت بسیاری از شیعیان و عاشقان حضرت سیدالشهدا علیه‌السلام است، جلسه‌های روضه خانگی هم رونق خوبی دارد. این روضه‌های زنانه خانگی در طول سال هم دایر است، اما در ماه محرم و صفر حال‌وهوای خاصی دارد و با استقبال بیشتری از خانم‌های عزادار برپا می‌شود.

خانم‌ها که در همه دوران‌های حساس زندگی یکی از ارکان اصلی تربیت فرزند و حمایت از همسر می‌شوند و نقش‌های بزرگی را در وقایع مهمی مانند عزاداری‌های محرم رقم زده‌اند، با برپایی جلسات خانگی قصد دارند روحیه مذهبی خود را تقویت کنند و آن را به نسل پس از خود انتقال بدهند. امروز به سراغ سه خانم رفتیم که پای ثابت روضه‌ها هستند. در ادامه به کارکرد روضه‌های خانگی به‌عنوان پایگاه اجتماعی نگاهی گذرا خواهیم داشت.

بی بی رفت و همبستگی محله ماند

چندسالی پس از جنگ روضه خانگی اش راه افتاد. کسی چه‌ می‌داند چه چیزی به دل بی بی افتاده بود که زیرزمین را خالی کرد برای دهه محرم. یک سالن بزرگ در کوچه‌ای از محله عبادی. اولش یک چای و قند ساده بود و یک روضه خوان. نه پولی داشت که مخصوص روضه کنار بگذارد، نه سن و سالش طوری بود که همه ۱۰ روز را پذیرایی کند. خانم‌های محله عبادی که خبر دستشان آمد، دورش را گرفتند.

چای و قند روضه‌ها کم کم مفصل‌تر شد. خوراکی‌های دیگر هم اضافه شدند. همان‌ها که از روضه‌های بی بی حاجت می‌گرفتند، برایش نذر می‌کردند. روضه بی بی دهان به دهان چرخید تا اینکه چندسال بعد دیگر هیچ کس از آن بی خبر نبود. اشرف خانم، یکی از اهالی محله، می‌گوید: انگار جای همین روضه در محل خالی بود. خانم‌ها از خدایشان بود که قبل از دهه شروع به کار کنند. کلید در خانه و زیرزمین را هم داشتند. خودشان می‌آمدند. جارو می‌کردند و ظرف و ظروف را برای روز‌های روضه آماده‌ می‌کردند. هرکسی چیزی نذر می‌کرد. بعد از تمام شدن دهه هم چندروزی سرگرم جمع کردن بساط روضه بودند و دورهمی خوش می‌گذشت.

به نظر او بیشترین نتیجه آن روضه خانگی همان دورهم جمع کردن اهالی و درونی کردن نیت کمک بود: شاید باورتان نشود، ولی عده‌ای حتی نذر می‌کردند برای بچه‌های مجلس خوراکی بیاورند. از پفک و تنقلات بگیرید تا لقمه‌های کوچک که هم سرگرم شوند و کاری به عزاداری مادرشان نداشته باشند هم به خاطر نیت پاکشان دعای خانم‌ها برآورده شود.

پس از گذشت یک دهه، همبستگی اهالی این قدر زیاد شده بود که همه جزئیات مراسم روبه راه بود و تأمین. گوشه زیرزمین را گذاشته بودند برای انبار خوراکی‌های نذری که در طول سال جمع می‌شد. روز اول تا هشتم را چای و تنقلات نذری می‌دادند و روز تاسوعا شربت زعفران. شیرکاکائو و دیگ‌های شله روز عاشورا هم همگی نذر اهالی بود و بی بی فقط گوشه‌ای می‌نشست و همه هوش و حواسش پی روضه خوان بود.

اشرف خانم که هم خودش و هم دخترانش روز‌های عزاداری دهه اول را به پذیرایی در خانه بی بی می‌گذارندند، ادامه می‌دهد: آن همکاری باعث شده خیلی کار‌ها و برنامه‌ها به مجلس اضافه شود. مثلا جمعیت این قدر زیاد شد که حیاط خانه را داربست زدند. بعد، چون دیگر جایی برای بارگذاشتن دیگ شله نبود، خانه همسایه دیوار به دیوار شد آشپزخانه.

چندسال بعد فهمیدیم همسایه اهل سنت بوده است، اما این قدر شور مراسم خانه بی بی را دیده بود که دلش می‌خواست در آن سهمی داشته باشد. روز شهادت حضرت علی اصغر (ع) هم مخصوص زنانی بود که حسرت فرزند داشتند. نذر می‌کردند و سال بعدش نان و ماست می‌آوردند برای بچه ها.
حالا پنج شش سالی از رفتن بی بی می‌گذرد. خودش نیست، اما اثرش هنوز در آن خانه هست. هنوز دهه اول محرم اهالی محل را جمع می‌کند. خانم‌ها هنوز دور دختران بی بی را‌ می‌گیرند تا چراغ این خانه خاموش نشود. هنوز حاجت می‌گیرند و گوشت و خوارک است که از دور و نزدیک فراهم می‌شود.

روضه خانگی با ضمیمه صندوق قرض الحسنه

۲۳ سال زمان کمی نیست، یک عمر است برای خودش. دل بزرگ می‌خواهد و یک عشق ناتمام. همه این سال‌ها کبری آراسته، روضه خانگی اش را در دهه محرم و فاطمیه برگزارکرده است. عزاداری بهانه‌ای بوده است برای انجام نیت‌های دیگر. روضه خوانی و شنیدن از مصیبت اهل بیت (ع) را دارند، اما کنار این جمع شدن‌ها فعالیت‌های دیگر هم می‌کنند.

کارکرد اولشان را با یک حدیث از امام رضا (ع) شرح می‌دهد: مردم آن قدر از هم دور شده اند که کمتر از غم و غصه هایشان باخبر می‌شویم. امام رئوف (ع) فرموده است: «هر کس گره از کار مؤمنی بگشاید و غمی را از او بزداید، خداوند هم در قیامت، کار بسته او را می‌گشاید و اندوهش را‌ می‌زداید.» همین را بهانه گذاشتیم تا صندوق قرض الحسنه خانگی بدون سود راه بیندازیم در کنار مجالس روضه. در این زمانه گرفتاری رسیدگی به مشکلات مالی و معیشت اهالی مهم‌ترین کاری است که از دستمان برمی ‎ آید و اتفاقا خیلی هم ثواب دارد.

اصرار دارد که در مجالس خانگی اش بچه‌ها حضور داشته باشند. گاهی به آن‌ها مسئولیت می‌دهند تا از کودکی مشارکت کردن را بیاموزند؛ «آوردن کودکان به مجالس روضه خانگی کنار مادرانشان دو نتیجه مهم دارد: یکی دوستی با اهل بیت (ع) و آموزش غیرمستقیم مسائل دینی و دیگری یادگیری عملی روحیه مسئولیت پذیری. براساس تجربه روضه‌های خودمان پیشنهاد می‌کنم قبل از شروع مراسم برای کودکتان از ثواب کار کردن برای عزاداران بگویید و به آن‌ها بگویید که حتی جفت کردن کفش عزاداران امام حسین (ع) هم ثواب زیادی دارد. بی شک یکی از خاطرات خوبی که فرزندتان بعد‌ها در جوانی از آن یاد می‌کنند، همین مراسم روضه‌های خانگی است.

جلسات مشاوره کنار ذکر مصیبت

«فکر کردم نشستن پای منبر روضه به تنهایی کافی نیست. کار دیگری هم باید برای این همه خانمی که در خانه ام جمع می‌شوند، انجام بدهم. برای همین مشاور خانواده دعوت کردم.» خانم نباتی سن و سالی ندارد، ۴۶ ساله است. وقتی کمر به برگزاری روضه خانگی بست یک بانوی جوان ۲۴ ساله بود. شاید برای همین دغدغه زندگی‌های مشترک را دارد. کنار جلسات ختم صلواتش در محله چمن چندسالی است که روضه دهه محرم و فاطمیه هم دارد. یک حسینیه هم در محل هست که به شکل نوبتی در اختیار اهالی قرار می‌گیرد تا مراسم برپا کنند. او البته به جنبه دیگر مراسم خانگی هم توجه کرده است؛ «از وقتی روضه‌های خانگی راه انداختم به ذهنم رسید مشاور خانواده دعوت کنم تا به خانم‌ها آموزش روابط و مسائل زندگی بدهد.»

پذیرایی خانه اش پنجاه متری است، اما از آنجا تا اتاق و آشپزخانه‌ها همیشه پر است؛ ۱۲۰ تا ۱۵۰ نفر می‌آیند. نباتی ادامه می‌دهد: لااقل در محله خودمان می‌دانم که خانواده‌ها خیلی مشکل دارند. زن و شوهر با هم نمی‌سازند و هر دو با فرزندانشان. آمار ازدواج نکردن‌ها و طلاق هم که خیلی زیاد است. هر جلسه روضه مشاور خانواده و روان شناس می‌آورم که در مدت ۴۵ دقیقه هم آموزش هم به سؤالاتشان جواب بدهد و خانم‌ها خیلی استقبال می‌کنند.

کارکرد جلسات مشاوره خانگی اش را هم کم ندیده است؛ «خیلی‌ها آمدند گفتند مشکلاتمان حل شد. هم تشکر می‌کنند هم دعا. مردم پولشان به جلسات مشاوره بیرون نمی‌رسد و همین جلسات برایشان غنیمت است. همین که یکی بیاید و از مسئله‌ای حرف بزند و راه حلی بدهد درمان دردهایشان است. کنارش روضه هم گوش می‌کنند و ثوابش را‌ می‌برند. من تا وقتی زنده باشم این جلسات ختم صلوات و روضه خانگی را ادامه می‌دهم تا زندگی آدم‌هایی که‌ می‌شناسم بهتر شود.»

البته از اثر خواندن قرآن، ذکر صلوات و مصیبت اهل بیت (ع) بر طول عمر و افزایش رزق و روزی هم غافل نیست و این‌ها را اثرات اولیه و و مهم برگزاری روضه‌های خانگی می‌داند، زیرا مصداق یاد خداست. با این همه شاید دیگر نیازی به گفتن اثر صله رحم، تقویت روابط میان اهالی آپارتمان‌های دربسته و فامیل دور از هم در جلسات روضه خانگی نباشد.